जुलै-ऑगस्ट मध्ये देशात या कारणामुळे पुन्हा एकदा विजेचे संकट?

नवी दिल्ली-देशातील विजेचे संकट पुन्हा एकदा आणखी गडद होण्याची भीती सेंटर फॉर रिसर्च ऑन एनर्जी अँड क्लीन एअर (CREA) या संस्थेने व्यक्त केली असून तअसे झाल्यास जुलै-ऑगस्ट 2022 मध्ये देश आणखी एका वीज संकटाकडे जाऊ शकतो (Power crisis in the country once again in July-August) असा इशारा या संस्थेने दिला आहे.

 सेंटर फॉर रिसर्च ऑन एनर्जी अँड क्लीन एअरच्या मते, देशातील थर्मल पॉवर प्लांट्समध्ये मान्सूनपूर्व कोळशाचा साठा कमी झाल्यामुळे देशात ही परिस्थिती उद्भवू शकते. सध्या खाण एक्झॉस्ट पॉवर स्टेशनमध्ये कोळशाचा साठा 13.5 दशलक्ष टन आहे आणि देशातील सर्व पॉवर प्लांटमध्ये 20.7 मेट्रिक टन कोळशाचा साठा आहे.

कोळसा वाहतुकीकडे लक्ष देण्याची गरज आहे

सेंटर फॉर रिसर्च ऑन एनर्जी अँड क्लीन एअरच्या आकडेवारीनुसार, कोळशावर चालणारे पॉवर प्लांट विजेच्या मागणीतील किंचित वाढ देखील सहन करण्याच्या स्थितीत नाहीत. CREA च्या मते, भारतातील वीज संकट हे कोळसा व्यवस्थापनामुळे आलेले संकट आहे. या तपास संस्थेने आपल्या अहवालात म्हटले आहे की, वीज संकट टाळण्यासाठी कोळशाच्या वाहतुकीवर लक्ष केंद्रित करून त्याच्या वाहतुकीचे नियोजन करण्याची गरज आहे.

केंद्रीय विद्युत प्राधिकरणाने (CEA) ऑगस्टमध्ये 214 गिगा वँट ची सर्वोच्च वीज मागणी देखील भाकित केली आहे. पुढे, मे महिन्याच्या तुलनेत सरासरी ऊर्जेची मागणी 1,33,426 दशलक्ष युनिट्स (MU) पर्यंत वाढण्याची शक्यता आहे. त्याच वेळी, ऊर्जा आणि स्वच्छ हवेच्या संशोधन केंद्राने असेही म्हटले आहे की नैऋत्य मान्सून सुरू झाल्यानंतर खाणींमधून वीज केंद्रापर्यंत कोळशाचे उत्खनन आणि वाहतूक आणखी ठप्प होईल. CREA ने म्हटले आहे की, पावसाळ्यापूर्वी कोळशाचा साठा पुरेशा प्रमाणात भरला नाही तर जुलै-ऑगस्ट 2022 मध्ये देश आणखी एका वीज संकटाकडे जाऊ शकतो.

वीज केंद्रांजवळील कोळशाचा साठा सातत्याने होत आहे कमी

CREA ने आपल्या अहवालात म्हटले आहे की डेटावरून हे स्पष्ट होते की कोळशाची वाहतूक आणि हाताळणी वीज क्षेत्राची वाढती मागणी पूर्ण करण्यासाठी पुरेसे नाही. पुरेसा कोळसा खाण असूनही औष्णिक वीज केंद्रांमध्ये पुरेसा साठा नाही. आर्थिक वर्ष 2021-22 मध्ये भारताचे 777.26 दशलक्ष टन (MT) विक्रमी कोळसा उत्पादन होते, जे आर्थिक वर्ष २०२१  मधील 716.08 MT च्या तुलनेत 8.54 टक्क्यांनी वाढले. आपल्या अहवालात, CREA ने म्हटले आहे की मध्यंतरी काही महिने वगळता उर्जा केंद्रांसह कोळशाचा साठा मे 2020 पासून सतत कमी होत आहे.

गेल्या वर्षी वीज संकटाचे प्राथमिक कारण म्हणजे नैऋत्य मान्सून सुरू होण्यापूर्वी पुरेसा कोळशाचा साठा करण्यात पॉवर प्लांट चालकांची निष्क्रियता हे या अहवालात म्हटले आहे. आत्ताची वेळ महत्त्वाची आहे कारण पावसाळ्यात कोळशाच्या खाणींना पूर येतो, त्यामुळे त्यांचे उत्पादन आणि वीज केंद्रापर्यंत वाहतूक करणे अशक्य होते.