पुणे(प्रतिनिधी)– ढोल ताशांचा निनाद…गणपती बाप्पा मोरयाचा जयघोष…आकर्षक रथांवरील पुष्पसजावट… नेत्रदीपक रोषणाई… अन् गणेश भक्तांचा ओसंडून वाहणारा उत्साह…अशा जल्लोषपूर्ण वातावरणात रविवारी पुण्याच्या वैभवशाली मिरवणुकीची तब्बल 34 तास ४४ मिनिटांनी सांगता झाली. मिरवणूक वेळेत संपवण्यासाठी लवकर सुरू करूनही ती नियोजित वेळेपेक्षा जास्तच चालली. दरम्यान, मानाच्या पाच गणपतींसह प्रमुख मंडळाच्या गणपतींना पुणेकरांनी भावपूर्ण निरोप दिला.
शनिवारी सकाळी साडे नऊ वाजता उपमुख्यमंत्री व पालकमंत्री अजित पवार (Ajit Pawar) यांच्या हस्ते महात्मा फुले मंडईतील लोकमान्य टिळक (Lokmanya Tilak) यांच्या पुतळय़ास आणि मानाच्या पहिल्या श्री कसबा गणपतीच्या (Kasba Ganpati) मूर्तीस पुष्पहार अर्पण करण्यात आल्यानंतर मिरवणुकीस प्रारंभ झाला.केंद्रीय राज्यमंत्री मुरलीधर मोहोळ (Murlidhar Mohol), उच्च तंज्ञ शिक्षणमंत्री चंद्रकांत पाटील (Chandrakant Patil), नगर विकास राज्यमंत्री माधुरी मिसाळ (Madhuri Misal) या प्रमुख नेत्यांसह विविध पक्षांतील राजकीय नेते या वेळी उपस्थित होते.
शनिवारी मानाच्या पहिल्या कसबा गणपतीच्या (Kasba Ganpati) मिरवणुकीला थाटात सुरुवात झाली. त्यानंतर रुद्रगर्जना, कामयानी, परशुराम, रमणबाग (Rudragarjana, Kamyani, Parshuram, Ramanbag) या ढोल ताशा पथकांनी गणेशभक्तांना थिरकारला लावले. कसबा गणपती लोकमान्य टिळक (Lokmanya Tilak) चौकात दुपारी २.३० वाजता दाखल झाला आणि ३ वाजता गणरायाचे विसर्जन झाले. त्यानंतर मानाचा दुसरा गणपती तांबडी जोगेश्वरी (Tambdi Jogeshwari) मिरवणुकीत सहभागी झाला. न्यू गंधर्व ब्रास बँडची (New Gandharva Brass Band) सुरेल सजावट तसेच शिवमुद्रा आणि ताल (Shivmudra, Tal) या ढोल-ताशा पथकांनी आसमंत दणाणून सोडला. ३.१५ वाजता या गणपतीचे विसर्जन झाले.
यानंतर मानाचा तिसरा गणपती आणि पुण्याचा राजा गुरुजी तालीम गणपती (Guruji Talim Ganpati) शिव पार्वती रथातून मिरवणुकीत दाखल झाला. शिवमुद्रा आणि नादब्रह्म (Shivmudra, Nadbrahma) या ढोल-ताशा पथकांनी नेत्रदीपक स्थिरवादन केले. या वेळी गुलालाची मुक्त उधळण करण्यात आली. ४ वाजता गणपतीचे विसर्जन झाले. यानंतर मानाचा चौथा गणपती तुळशीबाग गणपती (Tulshibag Ganpati) फुलांनी सजवलेल्या मयूर रथातून मिरवणुकीत सहभागी झाला. स्वरुपवर्धिनी आणि गजलक्ष्मी (Swarupvardhini, Gajalakshmi) या ढोल-ताशा पथकांनी गणेशभक्तांची मने जिंकली. पाच वाजता विसर्जन करण्यात आले. मानाचा पाचवा गणपती केसरीवाडा (Kesariwada) चांदीच्या पालखीतून मिरवणुकीत सहभागी झाला. श्रीराम, शिवमुद्रा, स्वराज्य (Shriram, Shivmudra, Swarajya) ढोल-ताशा पथकांनी गणेशभक्तांना ताल धरायला लावला. पावणे सहापर्यंत गणरायाचे विसर्जन झाले.
यंदा मानाच्या पाच गणपतींचे दरवर्षीपेक्षा तीस तास आधी विसर्जन करण्याचे नियोजन करण्यात आले. मानाचा पहिला कसबा गणपती (Kasba Ganpati) टिळक चौकात (Tilak Chowk) अडीच वाजता आला. त्यानंतर लगोलग मानाचा दुसरा तांबडी जोगेश्वरी गणपती (Tambdi Jogeshwari Ganpati) दाखल झाला. मात्र, त्यानंतर मात्र दोन मंडळात अंतर पडले. गुरुजी तालीम गणपती (Guruji Talim Ganpati) तासाभराने दाखल झाला. मागोमाग अर्ध्या तासात म्हणजे साडेचारला तुळशीबाग गणपतीचे (Tulshibag Ganpati) आगमन झाले. त्यानंतर पुन्हा एक तासाचे अंतर पडले. केसरीवाड्याचा (Kesariwada) गणपती येईपर्यंत साडेपाच वाजले. अंतर पडल्याने मानाच्या गणपतीच्या मिरवणुकीला तासभर विलंब झाला.
दगडूशेठ (Dagdusheth) गणपतीचे साडेनऊला विसर्जन
हजारो भक्तांच्या उपस्थितीत ‘दगडूशेठ’ (Dagdusheth) गणपतीची श्री गणनायक रथातून (Shree Ganpatnayak Rath) वैभवशाली सांगता मिरवणूक पार पडली. सलग तिसऱ्या वर्षी दुपारी ४ वाजता बेलबाग चौकातून (Belbag Chowk) विसर्जन मिरवणुकीला प्रारंभ झाला. त्यावेळी लाडक्या गणरायाचे दर्शन घेण्यासाठी गणेशभक्तांनी अलोट गर्दी केली. श्रीमंत दगडूशेठ हलवाई सार्वजनिक गणपती ट्रस्ट (Shrimant Dagdusheth Halwai Sarvajanik Ganpati Trust), सुवर्णयुग तरुण मंडळ (Suvarnayug Tarun Mandal) च्यावतीने उत्सवाच्या १३३ व्या वर्षानिमित्त आयोजित गणेशोत्सवाची सांगता मिरवणूक अनंत चतुर्दशीला (Anant Chaturdashi) थाटात निघाली. श्री गणनायक रथाची (Shree Ganpatnayak Rath) मांडणी यंदाची प्रतिकृती असलेल्या केरळमधील (Kerala) श्री पद्मनाभ स्वामी मंदिराच्या (Shree Padmanabha Swami Mandir) विषयाप्रमाणे करण्यात आली होती. मिरवणुकीच्या अग्रभागी असलेला मानवसेवा रथ (Manavseva Rath) दुपारी ४ वाजता बेलबाग चौकात (Belbag Chowk) दाखल झाला. त्यामध्ये सनई-चौघडा देखील होता. त्यापाठोपाठ स्वरूपवर्धिनीचे पथकातील (Swarupvardhini Pathak) वादकांनी ढोल ताशा वादनासोबतच सामाजिक संदेश देणारे सादरीकरण देखील केले.
केरळचे चेंदा मेलम पथक (Chenda Melam Pathak) हे मिरवणुकीचे आकर्षण ठरले. यावेळी पुरुष भाविकांसह महिला गणेशभक्त देखील मोठया संख्येने सहभागी झाल्या होत्या. टिळक चौकात (Tilak Chowk) रथाचे आगमन होताच हा क्षण डोळ्यात साठविण्यासाठी गणेशभक्तांनी मोठी गर्दी केली होती.
अनंत चतुदर्शीला (Anant Chaturdashi) रात्री ९.२५ च्या सुमारास हौदात मूर्तीचे विसर्जन करून बाप्पाला निरोप देण्यात आला. त्यानंतर महाराष्ट्र व लोखंडे तालीम (Maharashtra, Lokhande Talim) गणपतीचे विसर्जन करण्यात आले. त्यानंतर पहाटे दोन ते अडीचच्या सुमारास जिलब्या मारुती व बाबू गेनू (Jilbya Maruti, Babu Genu) मंडळाच्या गणपतीचे विसर्जन करण्यात आले. पाठोपाठ टिळक चौकात (Tilak Chowk) हिंदुस्थानातील पहिला सार्वजनिक गणपती असलौकिक असलेला श्रीमंत भाऊसाहेब रंगारी (Shrimant Bhausaheb Rangari) गणपती दाखल झाला. मंडळाचा आकर्षक रथ, त्यावरील रोषणाई आणि रथाच्या विविध बाजूने होणारी पाऊस, भुईनळ्या यांची आतषबाजी याने गणेश भक्तांच्या डोळ्यांचे पारणे फेडले. रथातील गणेश मूर्तीचे दर्शन घेतल्यानंतर भक्तांनी धन्यत्वा चा अनुभव घेतला. पहाटे सव्वातीनच्या सुमारास गणरायाचे विसर्जन झाले.
मंडई गणपतीचे (Mandai Ganpati) पावणेचारला विसर्जन
रथाच्या माथ्यावर फडकत असलेला भगवा ध्वज आणि हायड्रोलिक पद्धतीने उंच होत असलेली प्रभू श्रीराम (Prabhu Shree Ram) यांची मूर्ती असलेल्या श्री गणेश सुवर्णयान (Shree Ganesh Suvarnayan) रथात विराजमान होऊन अखिल मंडई मंडळाच्या (Akhil Mandai Mandal) गणरायाची विसर्जन मिरवणूक थाटात पार पडली. जहाजासारखे स्वरूप असलेल्या रथाचा आकार २५ फूट लांब आणि १६ फूट रुंद असा होता. रथावर आकर्षक विद्यूत रोषणाई करण्यात आली होती. जहाजाच्या वर सर्च लाईट तसेच आकर्षक कंदील लावण्यात आले होते. मेट्रोच्या (Metro) लकडीपूल (Lakdipul) येथील पूलामुळे रथाची उंची कमी करण्यासाठी हायड्रोलिक तंत्रज्ञान (Hydraulic technology) वापरण्यात आले होते.
मिरवणूकीच्या अग्रभागी जयंत नगरकर बंधू (Jayant Nagarkar Bandhu) यांचे नगारावादन त्यामागे गंधर्व बँड तसेच शिवगर्जना पथकाचे (Gandharva Band, Shivgarjana Pathak) वादन मिरवणूकीत झाले.
गणेशोत्सवाची सांगता मिरवणूक अनंत चतुर्दशीला (Anant Chaturdashi) शनिवारी सायंकाळी ६ वाजता मुख्य मंडपापासून निघाली. रात्री ११ च्या दरम्यान मिरवणूकीच्या मुख्य रथाचे आगमन बेलबाग चौकात (Belbag Chowk) झाले होते. रविवारी पहाटे ३.४५ वाजता श्रींचे विसर्जन झाले. त्यानंतर अनेक मंडळांनी वाजत गाजत गणरायाचे विसर्जन केले. ३२ तास उलटल्यानंतरही पुण्याची (Pune) मिरवणूक सुरूच होती.
पोलिसांचे सूक्ष्म नियोजन फसले
पुणे (Pune) शहरातील गणेश विसर्जन मिरवणुका यंदा तब्बल बत्तीस तासांनंतर पार पडल्या आहेत, ज्याने गेल्या वर्षीचा अठ्ठावीस तासांचा विक्रम मोडीत काढला आहे. कमी वेळेत मिरवणूक पार पाडण्याचे पुणे (Pune) पोलिसांचे सर्व प्रयत्न निष्फळ ठरले असून, त्यांच्या सूक्ष्म नियोजनावरही प्रश्नचिन्ह निर्माण झाले आहे.
या विलंबामुळे अनेक systemic घटक समोर आले आहेत. मुख्यत्वे, ‘रेंगाळलेल्या मिरवणुकांमुळे’ ‘दोन मंडळांमधील लांबलेल्या अंतरामुळे’ मिरवणुकीचा वेग मंदावला. पोलिसांनी मानाच्या आणि प्रमुख मंडळांसाठी वेळापत्रक ठरवून दिले असले तरी, ‘अनेक सार्वजनिक गणेश उत्सवाच्या मंडळांच्या मिरवणुका रखडल्या’, ज्यामुळे नियोजनात मोठा गोंधळ निर्माण झाला.
या सर्व कारणांमुळे पोलिसांचे वेळापत्रक पूर्णपणे कोलमडले आणि विसर्जन सोहळा पूर्ण होईपर्यंत संपूर्ण प्रशासनावर दोन दिवसांचा प्रचंड ताण होता. बत्तीस तासांनंतर विसर्जन पार पडल्यानंतर पोलिस प्रशासनानेही हात जोडून सुटकेचा निश्वास टाकला.
